مقاله تحلیل حقوقی تطبیقی مراجع دادرسی مالیاتی ایران
چکیده
در مقایسه نظام مالیاتی ایران با کشورهای پیشرفته، تعداد اظهارنامههای مورد رسیدگی به
نسبت اظهارنامههای مورد قبول بسیار بالا است. فقدان اطلاعات مالیاتی، پیچیدگی و عدم
شفافیت قوانین، نوع رسیدگی مالیاتی را از مختصات یک رسیدگی بهینه دور میکند. دور بودن
رسیدگی مالیاتی از یک رسیدگی بهینه موجب بروز اختلافات بین مودیان و سازمان امور
مالیاتی و متعاقباً سبب طرح پروندههای مالیاتی در مراجع دادرسی )اداری، شبه قضایی و
قضایی( میگردد . این مقاله با هدف شناسایی نقاط قوت و ضعف نظام دادرسی مالیاتی ایران
سعی دارد با اتکای به روشهای مطالعه اسنادی و کتابخانهای ضمن بیان آن دسته از مواد
قانونی که مؤلفههای دادرسی مالیاتی را تشکیل دادهاند و همچنین مراجع ذیصلاح در امر
دادرسی مالیاتی، ابهامات فنی حقوقی هر یک را نیز مورد بررسی قرار دهد. نقایص نظام
دادرسی مالیاتی ایران را میتوان با مطالعه تطبیقی نظام دادرسی مالیاتی کشورهای انگلستان،
چین، فرانسه و استرالیا تشخیص داد.
واژههای کلیدی: دادرسی مالیاتی، هیأتهای حل اختلاف مالیاتی، شورای عالی مالیاتی، دیوان
عدالت اداری، حقوق مالیاتی تطبیقی
1 عضو هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی - namansourian@yahoo.com
2 کارشناس ارشد حقوق عمومی؛ دانشگاه علامه طباطبایی)نویسنده مسئول( - bahramcheshmpayam@yahoo.com
801 پژوهشنامه مالیات/شماره نوزدهم )مسلسل 67 (، پاییز 8931
-1 مقدمه
دادرسی مالیاتی از دیرباز ذهن نظریه پردازان علم حقوق را به خود مشوول داشته است. خودکامگی
حاکمان در طول تاریخ بشر در برخورد با پرداختکنندگان مالیات و نیز اقتدارات، امتیازات و اختیارات
فوق العاده دستگاه مالیاتی، بسیاری از نخبگان و گروههای مردمی را به فکر مهار قدرت حاکم و
قانونمند کردن شیوههای اخذ مالیات و چگونگی رسیدگی به اختلافات به وجود آمده بین مودی و
حاکمیت انداخته است. بدینسان با گسترش اندیشههای دموکراتیک و مردم سالارانه در جهان، نهادی
چون دادرسی مالیاتی نیز در کنار دیگر نهادهای حقوقی شکل گرفت.
در مباحث مالیاتی یکی از مسایل اساسی این است که در صورت بروز اختلافات میان دستگاه
مالیاتی و مودی چه مرجع یا مراجعی و با چه ویژگیهایی، صلاحیت رسیدگی به اختلافات را خواهند
داشت؟ هر جامعهای پاسخ خاصّ خود را در برابر این سوال دارد چرا که نوع نگرش مردم به مقوله
مالیات در جوامع مختلف متفاوت است. آنچه مسلم است مبانی نظری و نوع نگاه به مساله پرداخت
مالیات در جوامع مختلف متاثر از فرهنگ، مذهب، سنتهای عقیدتی و شرایط تاریخی حاکم برآن جوامع
می باشد.
در کلیه نظام های مالیاتی موضوع حل اختلاف بین مودی و دستگاه مالیاتی تابع اصول و مقررات
خاصی است و عموماً از صلاحیت دادگاه هایی که به اختلاف بین افراد رسیدگی می کنند یعنی محاکم
دادگستری خارج است. همچنین برای دادرسی این اختلافات در مراجع مخصوص، مقررات خاصی
وضع گردیده است. بنابراین، اختلاف بین مودی و دستگاه مالیاتی چه از لحا مراجعی که به این
اختلافات رسیدگی می کنند و چه از لحا آیین دادرسی که در مورد آنها رعایت می شود، نوعاً تابع
.) مقررات خاصی
مقاله تحلیل حقوقی تطبیقی مراجع دادرسی مالیاتی ایران
چکیده
در مقایسه نظام مالیاتی ایران با کشورهای پیشرفته، تعداد اظهارنامههای مورد رسیدگی به
نسبت اظهارنامههای مورد قبول بسیار بالا است. فقدان اطلاعات مالیاتی، پیچیدگی و عدم
شفافیت قوانین، نوع رسیدگی مالیاتی را از مختصات یک رسیدگی بهینه دور میکند. دور بودن
رسیدگی مالیاتی از یک رسیدگی بهینه موجب بروز اختلافات بین مودیان و سازمان امور
مالیاتی و متعاقباً سبب طرح پروندههای مالیاتی در مراجع دادرسی )اداری، شبه قضایی و
قضایی( میگردد . این مقاله با هدف شناسایی نقاط قوت و ضعف نظام دادرسی مالیاتی ایران
سعی دارد با اتکای به روشهای مطالعه اسنادی و کتابخانهای ضمن بیان آن دسته از مواد
قانونی که مؤلفههای دادرسی مالیاتی را تشکیل دادهاند و همچنین مراجع ذیصلاح در امر
دادرسی مالیاتی، ابهامات فنی حقوقی هر یک را نیز مورد بررسی قرار دهد. نقایص نظام
دادرسی مالیاتی ایران را میتوان با مطالعه تطبیقی نظام دادرسی مالیاتی کشورهای انگلستان،
چین، فرانسه و استرالیا تشخیص داد.
واژههای کلیدی: دادرسی مالیاتی، هیأتهای حل اختلاف مالیاتی، شورای عالی مالیاتی، دیوان
عدالت اداری، حقوق مالیاتی تطبیقی
1 عضو هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی - namansourian@yahoo.com
2 کارشناس ارشد حقوق عمومی؛ دانشگاه علامه طباطبایی)نویسنده مسئول( - bahramcheshmpayam@yahoo.com
801 پژوهشنامه مالیات/شماره نوزدهم )مسلسل 67 (، پاییز 8931
-1 مقدمه
دادرسی مالیاتی از دیرباز ذهن نظریه پردازان علم حقوق را به خود مشوول داشته است. خودکامگی
حاکمان در طول تاریخ بشر در برخورد با پرداختکنندگان مالیات و نیز اقتدارات، امتیازات و اختیارات
فوق العاده دستگاه مالیاتی، بسیاری از نخبگان و گروههای مردمی را به فکر مهار قدرت حاکم و
قانونمند کردن شیوههای اخذ مالیات و چگونگی رسیدگی به اختلافات به وجود آمده بین مودی و
حاکمیت انداخته است. بدینسان با گسترش اندیشههای دموکراتیک و مردم سالارانه در جهان، نهادی
چون دادرسی مالیاتی نیز در کنار دیگر نهادهای حقوقی شکل گرفت.
در مباحث مالیاتی یکی از مسایل اساسی این است که در صورت بروز اختلافات میان دستگاه
مالیاتی و مودی چه مرجع یا مراجعی و با چه ویژگیهایی، صلاحیت رسیدگی به اختلافات را خواهند
داشت؟ هر جامعهای پاسخ خاصّ خود را در برابر این سوال دارد چرا که نوع نگرش مردم به مقوله
مالیات در جوامع مختلف متفاوت است. آنچه مسلم است مبانی نظری و نوع نگاه به مساله پرداخت
مالیات در جوامع مختلف متاثر از فرهنگ، مذهب، سنتهای عقیدتی و شرایط تاریخی حاکم برآن جوامع
می باشد.
در کلیه نظام های مالیاتی موضوع حل اختلاف بین مودی و دستگاه مالیاتی تابع اصول و مقررات
خاصی است و عموماً از صلاحیت دادگاه هایی که به اختلاف بین افراد رسیدگی می کنند یعنی محاکم
دادگستری خارج است. همچنین برای دادرسی این اختلافات در مراجع مخصوص، مقررات خاصی
وضع گردیده است. بنابراین، اختلاف بین مودی و دستگاه مالیاتی چه از لحا مراجعی که به این
اختلافات رسیدگی می کنند و چه از لحا آیین دادرسی که در مورد آنها رعایت می شود، نوعاً تابع
.) مقررات خاصی
مقاله بررسی تطبیقی ضمانتهای اجرایی مالیات ستانی در حقوق مالیاتی ایران و انگلستان
چکیده
بهطور کلی مالیات از مظاهر حاکمیت دولت به شمار میرود و بهعنوان مهمترین منبع درآمدهای عمومی،
نقشی برجسته ای در تأمین هزینههای عمومی ایفاء میکند. به نحوی که میتوان گفت تداوم فعالیتهای
دولت به وصول مالیات بستگی دارد. بدین لحاظ در حقوق مالیاتی بیشتر کشورها از جمله ایران و انگلستان
برای تأمین و تضمین مالیات، به دستگاه مالیاتی قدرت اعمال ضمانتهای اجرایی فوقالعاده و منحصر به-
فردی اعطاء میشود تا با توسل به آنها بتواند مالیات را بهخوبی و بهموقع تشخیص و وصول نماید. این
ضمانتهای اجرایی را می توان در قالب ضمانتهای اجرایی اداری، کیفری، مدنی و سایر ضمانتهای
اجرایی تقسیم بندی نمود که در این مقاله، با توجه به قوانین و مقررات و همچنین اسناد رسمی در
دسترس، به بررسی و تطبیق هر کدام از آنها در دو کشور ایران و انگلستان خواهیم پرداخت. البته نباید
این نکته را از ذهن دور داشت که اراده و خواست مردم، عمده ترین نقش را در اجرای قانون مالیاتها و
اعمال ضمانت های اجرایی ایفاء میکند و بدین لحاظ، مؤثرترین عامل موفقیت در تضمین اجرای این
قوانین، همانا جلب مشارکت و همکاری مؤدیان و در رأس آن ارتقای فرهنگ مالیاتی جامعه خواهد بود.
بنابراین در کلیه جوامع، رشد و آگاهی مردم نسبت به قوانین و پیامدهای آن اصلی است که موجب هر چه
بارورتر شدن نظامها میشود.
واژه های کلیدی: مالیات، ضمانت اجرا، مؤدی، دستگاه مالیاتی، ایران، انگلستان
vali.rostami@yahoo.com 1 - عضو هیأت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
ketabi.ahmad@alumni.ut.ac.ir ( 2 - کارشناس ارشد حقوق عمومی دانشگاه تهران (نویسنده مسئول
Downloaded from www.taxresearch.ir at 17:39 IRST on Friday December 19th 2014
170 پژوهشنامه مالیات/شماره چهاردهم (مسلسل 62 )، تابستان 1391
-1 مقدمه
قدرتی که برای به کار بستن قانون یا حکم دادگاه یا قراردادها و غیره از » : ضمانت اجرا عبارت است از
جعفری لنگرودی، 1385 : ص 66 ). در قوانین و مقررات مالیاتی قریب به اتفاق ) « آن بهره برده می شود
کشورها در بسیاری از مواد قانونی، تکالیفی برای مؤدیان مالیاتی، مأموران مالیات، یا اشخاص ثالث اعم
از دولتی و خصوصی مقرر شده است. هر تکلیفی جهت اجرا باید ضمانت اجراهای مؤثر اداری، کیفری
یا حقوقی داشته باشد در غیر اینصورت آن تکالیف برای مکلفین در زمره قواعد اخلاقی محسوب می
گردد.
هرگاه مؤدیان مالیاتی در ارائه اظهارنامه مرتکب تخلف شده و یا صداقت و راستگویی را مراعات
ننمایند و یا قصد فرار از پرداخت مالیات را داشته باشند، با ضمانت های اجرایی متعددی مواجه خواهند
شد. ضمانت های اجرایی مالیاتی با اهداف زیر تحقق می پذیرد:
الزام مؤدیان به رعایت مقررات و تکالیف قانونی؛ تنبیه و مجازات مؤدیانی که قصد فرار از مالیات را
داشته اند و تعیین و وصول خساراتی که در نتیجه عدم رعایت تکالیف و مقررات قانونی به دولت وارد
.( شده است (پیرنیا، 1344 : ص 126
به طورکلی بر طبق این اهداف، نویسندگان ضمانتهای اجرایی مالیاتی را به سه دسته تقسیم می
کنند: 1- ضمانتهای اجرایی اداری یا مالیاتی که صرفاٌ جنبه مالی داشته و دستگاه مالیاتی می تواند
این اقتدار را رأساٌ اعمال نماید؛ 2- ضمانتهای اجرایی کیفری که مؤدی متخلف را به مجازاتهای
کیفری از جمله جزای نقدی و حبس محکوم مینماید؛ و 3- الزام به جبران خسارت یا ضمانت اجرای
.( مدنی که دستگاه مالیاتی عموماً از طریق محاکم عمومی به اعمال آنها می پردازد (رستمی، 1387
کسانی که با تاریخ انگلستان آشنایی داشته باشند به خوبی میدانند که موضوع وضع مالیاتها
مهمترین نقش را در تحول سیاسی و اجتماعی این کشور داشته است. قسمت عمده ای از تاریخ این
کشور را مبارزه بین پادشاه و مجلس