مقاله تحلیل حقوقی تطبیقی مراجع دادرسی مالیاتی ایران

چکیده
در مقایسه نظام مالیاتی ایران با کشورهای پیشرفته، تعداد اظهارنامههای مورد رسیدگی به
نسبت اظهارنامههای مورد قبول بسیار بالا است. فقدان اطلاعات مالیاتی، پیچیدگی و عدم
شفافیت قوانین، نوع رسیدگی مالیاتی را از مختصات یک رسیدگی بهینه دور میکند. دور بودن
رسیدگی مالیاتی از یک رسیدگی بهینه موجب بروز اختلافات بین مودیان و سازمان امور
مالیاتی و متعاقباً سبب طرح پروندههای مالیاتی در مراجع دادرسی )اداری، شبه قضایی و
قضایی( میگردد . این مقاله با هدف شناسایی نقاط قوت و ضعف نظام دادرسی مالیاتی ایران
سعی دارد با اتکای به روشهای مطالعه اسنادی و کتابخانهای ضمن بیان آن دسته از مواد
قانونی که مؤلفههای دادرسی مالیاتی را تشکیل دادهاند و همچنین مراجع ذیصلاح در امر
دادرسی مالیاتی، ابهامات فنی  حقوقی هر یک را نیز مورد بررسی قرار دهد. نقایص نظام
دادرسی مالیاتی ایران را میتوان با مطالعه تطبیقی نظام دادرسی مالیاتی کشورهای انگلستان،
چین، فرانسه و استرالیا تشخیص داد.
واژههای کلیدی: دادرسی مالیاتی، هیأتهای حل اختلاف مالیاتی، شورای عالی مالیاتی، دیوان
عدالت اداری، حقوق مالیاتی تطبیقی
1 عضو هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی - [e-mail]
2 کارشناس ارشد حقوق عمومی؛ دانشگاه علامه طباطبایی)نویسنده مسئول( - [e-mail]
801 پژوهشنامه مالیات/شماره نوزدهم )مسلسل 67 (، پاییز 8931
-1 مقدمه
دادرسی مالیاتی از دیرباز ذهن نظریه پردازان علم حقوق را به خود مشوول داشته است. خودکامگی
حاکمان در طول تاریخ بشر در برخورد با پرداختکنندگان مالیات و نیز اقتدارات، امتیازات و اختیارات
فوق العاده دستگاه مالیاتی، بسیاری از نخبگان و گروههای مردمی را به فکر مهار قدرت حاکم و
قانونمند کردن شیوههای اخذ مالیات و چگونگی رسیدگی به اختلافات به وجود آمده بین مودی و
حاکمیت انداخته است. بدینسان با گسترش اندیشههای دموکراتیک و مردم سالارانه در جهان، نهادی
چون دادرسی مالیاتی نیز در کنار دیگر نهادهای حقوقی شکل گرفت.
در مباحث مالیاتی یکی از مسایل اساسی این است که در صورت بروز اختلافات میان دستگاه
مالیاتی و مودی چه مرجع یا مراجعی و با چه ویژگیهایی، صلاحیت رسیدگی به اختلافات را خواهند
داشت؟ هر جامعهای پاسخ خاصّ خود را در برابر این سوال دارد چرا که نوع نگرش مردم به مقوله
مالیات در جوامع مختلف متفاوت است. آنچه مسلم است مبانی نظری و نوع نگاه به مساله پرداخت
مالیات در جوامع مختلف متاثر از فرهنگ، مذهب، سنتهای عقیدتی و شرایط تاریخی حاکم برآن جوامع
می باشد.
در کلیه نظام های مالیاتی موضوع حل اختلاف بین مودی و دستگاه مالیاتی تابع اصول و مقررات
خاصی است و عموماً از صلاحیت دادگاه هایی که به اختلاف بین افراد رسیدگی می کنند یعنی محاکم
دادگستری خارج است. همچنین برای دادرسی این اختلافات در مراجع مخصوص، مقررات خاصی
وضع گردیده است. بنابراین، اختلاف بین مودی و دستگاه مالیاتی چه از لحا مراجعی که به این
اختلافات رسیدگی می کنند و چه از لحا آیین دادرسی که در مورد آنها رعایت می شود، نوعاً تابع
.) مقررات خاصی