عنوان : وجوه افتراق اذن واجازه و بررسی ماهیت فقهی وحقوقی ایفای دین از جانب غیر مدیون واستثنائات وارده برذیل ماده ی267 ق.م
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده......................................................................................................... 7
مقدمه.......................................................................................................... 8
فصل اول: کلیات
گفتار اول: تعاریف (واژه های کلیدی)................................................................... 11
گفتار دوم: مفهوم وماهیت حقوقی اذن و اجازه ........................................................ 18
بند اول: مفهوم وماهیت حقوقی اذن ..................................................................... 18
بند دوم: مفهوم و ماهیت حقوقی اجازه .................................................................. 19
بند سوم: وجوه افتراق اذن و اجازه ....................................................................... 19
بند چهارم:کاربرد اذن درماده 267 ق م.................................................................. 20
گفتار سوم:مفهوم وماهیت ایفاء تعهد ................................................................... 21
الف:مفهوم.................................................................................................... 21
ب:ماهیت..................................................................................................... 21
بند اول: اقسام تعهد ........................................................................................ 22
الف)قراردادی................................................................................................ 22
ب)غیرقراردادی............................................................................................. 22
بند دوم: اقسام ایفاء.......................................................................................... 23
الف)اختیاری................................................................................................. 23
ب)اجباری.................................................................................................... 23
گفتار چهارم: قلمرو مادة 267 قانون مدنی ............................................................. 24
فصل دوم:ماهیت حقوقی ایفای دین به وسیلة ثالث
گفتار اول: ماهیت قرار دادی ............................................................................ 32
بند اول: تاثیراذن مدیون درماهیت ایفاء ................................................................. 32
بند دوم:تاثیر قصد تبرع ثالث درماهیت ایفاء............................................................ 34
بند سوم:تاثیرقبول مدیون درماهیت ایفاء................................................................. 34
گفتار دوم: ماهیت ایقاعی پرداخت ثالث ............................................................... 35
بنداول) ایقاع معین ........................................................................................ 37
بند دوم) ایقاع نامعین ..................................................................................... 38
بند سوم) وجوه افتراق ایفاء دین با سایر ایقاعات ...................................................... 38
گفتار سوم: ماهیت حقوقی ایفای دین طبیعی توسط ثالث ............................................. 39
بند اول: مفهوم دین طبیعی................................................................................. 39
بنددوم )حالات ایفاء دین طبیعی........................................................................... 40
الف)ایفای دین طبیعی توسط ثالث مأذ ون .............................................................. 40
ب) ایفاء دین طبیعی توسط ثالث غیر مأذون ........................................................... 40
گفتار چهارم: مقایسة ایفا ثالث با انتقال دین و طلب ................................................... 42
بند اول: مقایسه با انتقال دین ............................................................................. 42
بند دوم: مقایسة با انتقال طلب ............................................................................ 46
بند سوم:مقایسه ایفای ثالث باعقد ضمان وحواله........................................................ 49
گفتارپنجم: مقایسة ایفای ثالث با تبدیل تعهد ............................................................ 51
گفتار ششم:مستثنیات ایفا ثالث............................................................................ 57
بنداول:قائم بودن تعهد به شخص متعهد(ماده268قانون مدنی)........................................ 58
بنددوم:ذینفع بودن متعهد درایفای دین.................................................................... 58
بند سوم:ذینفع بودن متعهد له.............................................................................. 58
فصل سوم : مبانی حقوقی و فقهی قاعدة پرداخت ثالث
گفتار اول: مبانی حقوقی .................................................................................. 60
بند اول) متون قوانین موضوعه........................................................................... 60
بنددوم) رویه های قضایی.................................................................................. 64
بندسوم) مصالح اجتماعی ................................................................................. 70
گفتار دوم: مبانی فقهی...................................................................................... 71
بنداول) آیات و روایات .................................................................................... 72
بنددوم) اصول و قواعد فقهی ............................................................................. 73
الف)اصول فقه .............................................................................................. 73
1)اصل صحت.............................................................................................. 73
2)اصل اشتغال یا احتیاط.................................................................................. 73
ب)قواعد فقه................................................................................................. 74
1)قاعده احسان............................................................................................... 74
2)قاعده لاضرر............................................................................................. 75
بندسوم) اجماع .............................................................................................. 76
بندچهارم) عقل .............................................................................................. 77
گفتار سوم : دیدگاه فقهادرمورد مشروعیت یا عدم مشروعیت ایفاء ثالث............................ 77
بنداول)نظرقائلین به مشروعیت........................................................................... 77
بند دوم:نظرقائلین به عدم مشروعیت .................................................................... 78
فصل چهارم : استثنائات واردبرذیل ماده 267 ق م
گفتار اول: مبانی حقوقی حق رجوع ثالث:.............................................................. 82
بند اول: متون قانونی(ا حصا مواد قانونی).............................................................. 83
بند دوم: رویه های قضایی..................................................................................... 95
گفتار دوم: ماهیت حقوقی حق رجوع ثالث ............................................................. 101
بند اول: استیفا............................................................................................... 101
بنددوم: قرض ............................................................................................... 103
بند سوم: قائم مقامی ........................................................................................ 104
بند چهارم: ماده10 قانون مدنی............................................................................ 105
بند پنجم :نما یند گی ........................................................................................ 106
بند ششم: اذن مدیون......................................................................................... 106
بند هفتم : وکا لت............................................................................................ 108
نتیجه گیری نهایی ............................................................................ 110
فهرست منابع ....................................................................................... 112
چکیده
یکی ازمباحث بحث انگیز قانون مدنی تادیه دین بوسیله ثالث است که در ماده 267 ق م صریحا مورد پذیرش قانونگذار قرار گرفته است.مفاد ماده مزبور به صراحت عدولی ازاصل معروف"عدم ولایت"است که بلحاظ رعایت مصلحتی اقوی مورد قبول مقنن وحقوقدانان یا شارع مقدس واقع شده است ودرحقیقت برقاعده مهم احسان پایه گذاری شده است.
ذیل ماده مرقوم قانونگدار به ثالث تادیه کننده دین اجازه می دهد تحت شرایطی بتواند آنچه رادرمقام تادیه دین دیگری پرداخته ازاومطالبه نماید.
مهمترین شرطی که این امکان رافراهم میسازد کسب اجازه ازمدیون است امادرمواردی تادیه کننده علیرغم عدم استجازه صریح ویا گرفتن اذن ازمدیون می تواند آنچه تادیه نمود ازمدیون مطالبه کند.بنابراین بررسی مبانی حقوقی این تاسیس حقوقی واحصا استثنائات شایع وارد برذیل ماده مزبور وجهه همت این پایان نامه است
کلید واژه: اذن- ایفاء- شخص ثالث- دین (حق دینی)- فضول- دارا شدن غیر عادلانه- اماره عدم تبرع.
مقدمه:
آنچه در این پایان نامه مورد بررسی قرار می گیرد تحلیل قاعده مهم وکاربردی ایفای دین بوسیله ثالث(موضوع ماده 267 ق م)واستثنائات وارد بر ذیل ماده مرقوم یعنی مواردی که ثالث پرداخت کننده بدون اخذ اذن از مدیون حق داردجهت استرداد آنچه از بابت مدیون به داین پرداخته ازاو مطالبه نماید بنابراین هدف اساسی این تحقیق ا ینست که مبانی ودلایل تجویز این اقدام که بااصل مهم عدم ولایت تنافی دارد درحقوق ایران وبرخی کشورهای اسلامی که حقوق ایران با آنها سنخیت دارد وهمچنین در برخی نظامهای حقوق غرب که در این قضیه مورد اقتباس قانونگذار ایران بوده است مورد بررسی وتحلیل قرار گیرد.گرچه دراین زمینه تحقیقات فراوانی صورت گرفته اما آنچه نگارنده راتشویق به تحقیق دراین وادی نموده بررسی زوایای پنهان این مسئله و نکاتی است که احیانا موردبررسی دقیق نویسندگان وپژوهشگران حقوقی قرار نگرفته است بخصوص مبانی فقهی قاعده ومبانی حقوقی استثنائات وارد برذیل ماده267 . در این پایان نامه علاوه بر استفاده ازمنابع عظیم کتابخانه ای وپایگاههای مشهور حقوق رویه_ های قضایی نیز درحد امکان بررسی شده است که در چهار فصل مورد بررسی قرار میگیرد در فصل اول به کلیات و به تعاریف و مفهوم و ماهیت حقوقی اذن و اجازه و ویژگیها و اقسام آن و نقش اراده در ایفا تعهد و اقسام پرداختها و قلمرو و محدودة مادة 267 قانون مدنی پرداخته شده است. در فصل دوم به ماهیت حقوقی ایفاء دین از ناحیة غیر مدیون از نظر اینکه عقد است یا ایقاع و همچنین متفرعات آن بحث شده است در ادامه به ماهیت پرداخت دین طبیعی پرداختهایم سپس به مقایسة ایفای دین از سوی ثالث با تاسیسهای حقوقی مشابه دیگر از جمله وفای به عهد و تبدیل تعهد از طریق تبدیل متعهد و انتقال دین (ضمان و حواله) و انتقال طلب و بحثهای فرعی آنها پرداختهایم. در فصل سوم مبانی فقهی و قانونی قاعده پرداخت دین از ناحیة ثالث و از جمله خ
عنوان : وجوه افتراق اذن واجازه و بررسی ماهیت فقهی وحقوقی ایفای دین از جانب غیر مدیون واستثنائات وارده برذیل ماده ی267 ق.م
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده......................................................................................................... 7
مقدمه.......................................................................................................... 8
فصل اول: کلیات
گفتار اول: تعاریف (واژه های کلیدی)................................................................... 11
گفتار دوم: مفهوم وماهیت حقوقی اذن و اجازه ........................................................ 18
بند اول: مفهوم وماهیت حقوقی اذن ..................................................................... 18
بند دوم: مفهوم و ماهیت حقوقی اجازه .................................................................. 19
بند سوم: وجوه افتراق اذن و اجازه ....................................................................... 19
بند چهارم:کاربرد اذن درماده 267 ق م.................................................................. 20
گفتار سوم:مفهوم وماهیت ایفاء تعهد ................................................................... 21
الف:مفهوم.................................................................................................... 21
ب:ماهیت..................................................................................................... 21
بند اول: اقسام تعهد ........................................................................................ 22
الف)قراردادی................................................................................................ 22
ب)غیرقراردادی............................................................................................. 22
بند دوم: اقسام ایفاء.......................................................................................... 23
الف)اختیاری................................................................................................. 23
ب)اجباری.................................................................................................... 23
گفتار چهارم: قلمرو مادة 267 قانون مدنی ............................................................. 24
فصل دوم:ماهیت حقوقی ایفای دین به وسیلة ثالث
گفتار اول: ماهیت قرار دادی ............................................................................ 32
بند اول: تاثیراذن مدیون درماهیت ایفاء ................................................................. 32
بند دوم:تاثیر قصد تبرع ثالث درماهیت ایفاء............................................................ 34
بند سوم:تاثیرقبول مدیون درماهیت ایفاء................................................................. 34
گفتار دوم: ماهیت ایقاعی پرداخت ثالث ............................................................... 35
بنداول) ایقاع معین ........................................................................................ 37
بند دوم) ایقاع نامعین ..................................................................................... 38
بند سوم) وجوه افتراق ایفاء دین با سایر ایقاعات ...................................................... 38
گفتار سوم: ماهیت حقوقی ایفای دین طبیعی توسط ثالث ............................................. 39
بند اول: مفهوم دین طبیعی................................................................................. 39
بنددوم )حالات ایفاء دین طبیعی........................................................................... 40
الف)ایفای دین طبیعی توسط ثالث مأذ ون .............................................................. 40
ب) ایفاء دین طبیعی توسط ثالث غیر مأذون ........................................................... 40
گفتار چهارم: مقایسة ایفا ثالث با انتقال دین و طلب ................................................... 42
بند اول: مقایسه با انتقال دین ............................................................................. 42
بند دوم: مقایسة با انتقال طلب ............................................................................ 46
بند سوم:مقایسه ایفای ثالث باعقد ضمان وحواله........................................................ 49
گفتارپنجم: مقایسة ایفای ثالث با تبدیل تعهد ............................................................ 51
گفتار ششم:مستثنیات ایفا ثالث............................................................................ 57
بنداول:قائم بودن تعهد به شخص متعهد(ماده268قانون مدنی)........................................ 58
بنددوم:ذینفع بودن متعهد درایفای دین.................................................................... 58
بند سوم:ذینفع بودن متعهد له.............................................................................. 58
فصل سوم : مبانی حقوقی و فقهی قاعدة پرداخت ثالث
گفتار اول: مبانی حقوقی .................................................................................. 60
بند اول) متون قوانین موضوعه........................................................................... 60
بنددوم) رویه های قضایی.................................................................................. 64
بندسوم) مصالح اجتماعی ................................................................................. 70
گفتار دوم: مبانی فقهی...................................................................................... 71
بنداول) آیات و روایات .................................................................................... 72
بنددوم) اصول و قواعد فقهی ............................................................................. 73
الف)اصول فقه .............................................................................................. 73
1)اصل صحت.............................................................................................. 73
2)اصل اشتغال یا احتیاط.................................................................................. 73
ب)قواعد فقه................................................................................................. 74
1)قاعده احسان............................................................................................... 74
2)قاعده لاضرر............................................................................................. 75
بندسوم) اجماع .............................................................................................. 76
بندچهارم) عقل .............................................................................................. 77
گفتار سوم : دیدگاه فقهادرمورد مشروعیت یا عدم مشروعیت ایفاء ثالث............................ 77
بنداول)نظرقائلین به مشروعیت........................................................................... 77
بند دوم:نظرقائلین به عدم مشروعیت .................................................................... 78
فصل چهارم : استثنائات واردبرذیل ماده 267 ق م
گفتار اول: مبانی حقوقی حق رجوع ثالث:.............................................................. 82
بند اول: متون قانونی(ا حصا مواد قانونی).............................................................. 83
بند دوم: رویه های قضایی..................................................................................... 95
گفتار دوم: ماهیت حقوقی حق رجوع ثالث ............................................................. 101
بند اول: استیفا............................................................................................... 101
بنددوم: قرض ............................................................................................... 103
بند سوم: قائم مقامی ........................................................................................ 104
بند چهارم: ماده10 قانون مدنی............................................................................ 105
بند پنجم :نما یند گی ........................................................................................ 106
بند ششم: اذن مدیون......................................................................................... 106
بند هفتم : وکا لت............................................................................................ 108
نتیجه گیری نهایی ............................................................................ 110
فهرست منابع ....................................................................................... 112
چکیده
یکی ازمباحث بحث انگیز قانون مدنی تادیه دین بوسیله ثالث است که در ماده 267 ق م صریحا مورد پذیرش قانونگذار قرار گرفته است.مفاد ماده مزبور به صراحت عدولی ازاصل معروف"عدم ولایت"است که بلحاظ رعایت مصلحتی اقوی مورد قبول مقنن وحقوقدانان یا شارع مقدس واقع شده است ودرحقیقت برقاعده مهم احسان پایه گذاری شده است.
ذیل ماده مرقوم قانونگدار به ثالث تادیه کننده دین اجازه می دهد تحت شرایطی بتواند آنچه رادرمقام تادیه دین دیگری پرداخته ازاومطالبه نماید.
مهمترین شرطی که این امکان رافراهم میسازد کسب اجازه ازمدیون است امادرمواردی تادیه کننده علیرغم عدم استجازه صریح ویا گرفتن اذن ازمدیون می تواند آنچه تادیه نمود ازمدیون مطالبه کند.بنابراین بررسی مبانی حقوقی این تاسیس حقوقی واحصا استثنائات شایع وارد برذیل ماده مزبور وجهه همت این پایان نامه است
کلید واژه: اذن- ایفاء- شخص ثالث- دین (حق دینی)- فضول- دارا شدن غیر عادلانه- اماره عدم تبرع.
مقدمه:
آنچه در این پایان نامه مورد بررسی قرار می گیرد تحلیل قاعده مهم وکاربردی ایفای دین بوسیله ثالث(موضوع ماده 267 ق م)واستثنائات وارد بر ذیل ماده مرقوم یعنی مواردی که ثالث پرداخت کننده بدون اخذ اذن از مدیون حق داردجهت استرداد آنچه از بابت مدیون به داین پرداخته ازاو مطالبه نماید بنابراین هدف اساسی این تحقیق ا ینست که مبانی ودلایل تجویز این اقدام که بااصل مهم عدم ولایت تنافی دارد درحقوق ایران وبرخی کشورهای اسلامی که حقوق ایران با آنها سنخیت دارد وهمچنین در برخی نظامهای حقوق غرب که در این قضیه مورد اقتباس قانونگذار ایران بوده است مورد بررسی وتحلیل قرار گیرد.گرچه دراین زمینه تحقیقات فراوانی صورت گرفته اما آنچه نگارنده راتشویق به تحقیق دراین وادی نموده بررسی زوایای پنهان این مسئله و نکاتی است که احیانا موردبررسی دقیق نویسندگان وپژوهشگران حقوقی قرار نگرفته است بخصوص مبانی فقهی قاعده ومبانی حقوقی استثنائات وارد برذیل ماده267 . در این پایان نامه علاوه بر استفاده ازمنابع عظیم کتابخانه ای وپایگاههای مشهور حقوق رویه_ های قضایی نیز درحد امکان بررسی شده است که در چهار فصل مورد بررسی قرار میگیرد در فصل اول به کلیات و به تعاریف و مفهوم و ماهیت حقوقی اذن و اجازه و ویژگیها و اقسام آن و نقش اراده در ایفا تعهد و اقسام پرداختها و قلمرو و محدودة مادة 267 قانون مدنی پرداخته شده است. در فصل دوم به ماهیت حقوقی ایفاء دین از ناحیة غیر مدیون از نظر اینکه عقد است یا ایقاع و همچنین متفرعات آن بحث شده است در ادامه به ماهیت پرداخت دین طبیعی پرداختهایم سپس به مقایسة ایفای دین از سوی ثالث با تاسیسهای حقوقی مشابه دیگر از جمله وفای به عهد و تبدیل تعهد از طریق تبدیل متعهد و انتقال دین (ضمان و حواله) و انتقال طلب و بحثهای فرعی آنها پرداختهایم. در فصل سوم مبانی فقهی و قانونی قاعده پرداخت دین از ناحیة ثالث و از جمله خ