واژه مخدر برای توصیف مواد اگزوژن یا ساختنی به کار می رود که بطور اختصاصی به گیرنده های مخدری متصل شده و اثرات آگونیستی (شبیه مورفین) ایجاد می کنند.
مخدرها در ایجاد بی دردی بدون از بین رفتن حس لامسه، درک عمقی یا هوشیاری منحصر به فرد می باشند
مکانیسم عمل مخدرها
مخدرها عمل اندورفین (مخدرهای اندوژن) را تقلید می کنند که باعث فعال نمودن سیستم تعدیل درد می گردند. (کاهش حساسیت به محرک دردناک).
اثر عمده فعالیت گیرنده های مخدری کاهش انتقال عصبی بوده که بیشتر از طریق مهار آزاد سازی واسطه های عصبی نوروترانسمیتر ها ( استیل کولین، نوراپی نفرین و ...) است.
جدول 1. آگونیست های مخدری مورد
استفاده بالینی و مقایسه قدرت آنها:
Drug Relative Potency
Morphine 1 Meperidine 0.1
Fentanyl 75-125
Sufentanil 500-1000
ALfentanil 10-25
Remifentanil 250
آگونیست های مخدر
آگونیست های مخدری، مورفین، مپریدین، فنتانیل، سوفنتانیل، آلفنتانیل و رمی فنتانیل را شامل می شود.
مورفین
مورفین باعث بی دردی، سرخوشی((Euphoria ، آرامبخشی و کاهش توانایی تمرکز در انسان می شود. با اینکه علت ایجاد کننده درد از بین نمی رود اما مورفین آستانه درد را افزایش داده و احساس تحریک را تعدیل نموده و درد را کاهش می دهد.
دردهای مبهم و مداوم بهتر از دردهای تیز و متناوب توسط مورفین تسکین می شوند. و عکس مسکن های غیر مخدری در برابر دردهای ناشی از احشاء ، به همان اندازه دردهای عضلات اسکلتی و مفاصل و ساختمانهای پوستی موثر است. هنگامی که مخدرها قبل از آنکه تحریک دردناک رخ دهد، تجویز گردند، بی دردی چشمگیرتر است( یعنی بی دردی پیشگیرانه Preemptive Analgesia). این یک توجه بجاست که قبل از تحریک حاد جراحی، به بیمار مخدر تجویز گردد. اما در فقدان درد، تجویز مورفین ممکن است منجر به عدم آرامش گردد تا سرخوشی.
مسمومیت با مواد مخدر
شایعترین علت مرگ و میر مسمومیتها در بیمارستانهای کشور مربوط به مسمومیت با مواد مخدر است. چون مسمومیت با مواد مخدر ممکن است سبب دپرسیون تنفسی و آپنه و آسیب هیپوکسیک مغزی کند.
کلمه Opium از لغت یونانی Opus به معنای عصاره گرفته شده است و به طور اختصاصی به عصاره نوعی گیاه به نام Papaver somniferum اطلاق میگردد.
واژه Opiate به تمام آلکالوئیدهای طبیعی که از Opium استخراج میشوند اطلاق میگردد.
واژه اوپیوئیدها (Opioids) به تمام انواع مصنوعی (سنتتیک) و طبیعی داروها که اعمال شبه مورفینی دارند یا اینکه اثرات خود را به واسطه رسپتورهای اوپیوئید اعمال میکند ، گفته می شود.
انواع سموم یا داروهای مخدر
Agonists:
Buprenorphine
Codeine (dimethylmorphine)
Dextromethorphan
Diphenoxylate
Fentanyl
Heroin (diacetylmorphine)
Meperidine (pethidine)
Methadone
Morphine
Paregoric
Pentazocine (Talwin)
Peropoxyphene
Tramadol
Hydromorphone
Oxycodone
Antagonists:
Naloxone (Narcan)
Naltrexone
Nalmefene
Mixed Agonists-Antagonists:
Pentazocine (Talwin)
تظاهرات بالینی مسمومیت با اوپیوم
هر بیمار که با تریاد (علائم سه گانه)
دپرسیون CNS و دپرسیون تنفسی و مردمک میوز به اورژانس مراجعه کند اولین تشخیص برای وی مسمومیت با مواد مخدر مطرح میشود. به عبارتی در مسمومیت با مواد مخدر هر سه علامت فوق یا برخی از آنها دیده میشود.
دپرسیون CNS یعنی :افت سطح هوشیاری از خوابآلودگی تا Deep Coma
دپرسیون تنفسی: ابتدا کاهش rate تنفسی (زیر 12 عدد در دقیقه) شروع میشود و سپس حجم جاری (Tidal Volume) کاهش مییابد. در موارد شدید یا عدم درمان مناسب ایست تنفسی (آپنه) به وقوع میپیوندد.
آنچه که سبب مرگ یا سکل مغزی دائم در بیمار میگردد مربوط به دپرسیون تنفسی است نه دپرسیون CNS به عبارتی هیپوکسی ناشی از دپرسیون تنفسی علت اصلی بیشتر موارد مرگ و میر ناشی از مسمومیت با مواد مخدر میباشد.