مجموعه قوانین زرتشت

«وندیداد» یکی از بخش های پسین «اوستای نو» است که برخی از پژوهشگران آن را به کلی جدا و متمایز از دیگر بخش ها و نمایند آیین ها و دادگذاری های مغان باختری یا مادی می دانند. از این بخش – به جز فرگرد دوم آن (داستان جم) – تاکنون ترجمه ی پارسی رسایی که، هم از حیث زبان و هم از نظر یادداشت ها و توضیح ها و درک و دریافت دشواری های فراوان متن، امروزی و علمی باشد و بتواند پرسش های خوانندۀ پژوهندۀ کنونی را پاسخ گوید، انتشار نیافته است. از این رو، ترجمۀ این بخش را نیز در کنار دیگر بخش ها برعهده گرفت و اینک گزارش کامل همۀ فرگردهای بیست و دوگانۀ آن را در این مجموعه عرضه می دارد تا خواننده و پژوهندۀ میراث فرهنگی و فکری ایرانیان باستان فرصت مطالعه و بررسی همۀ بخش ها را در کنار هم داشته باشد. نام این بخش از نامۀ کهن دینی ایرانیان، یعنی «وندیداد»، صورت تحریف شده و غلط مشهوری است از شکل اصلی اوستایی آن «وی دئودات». این نام ترکیبی سه جزء دارد : جزء نخست آن «وی» پیشوندی است که بر سر بسیاری از نام ها یا ریشۀ فعل های اوستایی آمده و معنی دوری و جدایی بدان ها می دهد و در پارسی به صورت «گـُ -» در بسیاری از واژه ها، از جمله در «گریختن» و «گسستن» باقی مانده است. جزء دوم آن «دَئوَ» همان است که در پارسی به صورت «دیو» و بدنبال آن در لاتین بصورت Devil به تنهایی یا در ترکیب هایی چند دیده می شود. جزء سوم آن «داتَ» به معنی «سامان» و «نظم» و «قانون» است که در پارسی امروز به صورت «داد» و ترکیب های آن را از همین ریشه داریم. بنابراین، «وی دئودات» بر روی هم به معنی «داد دوردارندۀ دیو» یا به تعبیر گسترده تر، «داد دیوستیز» است. بنابر نوشته های دینی زرتشتیان، این بخش از اوستای نو، نوزدهمین «نَسک» از نسک های بیست و یک گانۀ اوستای روزگار ساسانیان بود و با شش نسک گم شدۀ دیگر، «نسک های داتیک» را تشکیل می داد که موضوع آن ها «دانش و داد و کار جهانی» بود و – گذشته از گاهان – تنها نسکی از اوستاست که به همان صورت کهن بر جا مانده است.