خطر زلزله در تهران دکتر زارع ویرایش شده توسط گروه مهندسین ذاکر

خطر زلزله در تهران دکتر زارع ویرایش شده توسط گروه مهندسین ذاکر

خطر زلزله در گستره کلان شهر تهران در این کتاب  توجه قرار گرفته است. این روش با طراحی و سازماندهی یک سامانه هشدار سریع زلزله بر پایه داده های شتابنگاری جنبش شدید عملی می گردد. مثلاً شهر تهران یکی از کلان شهرهایی است که در نزدیکی و بر روی پهنه های با خطر بالا برای رخداد زمین لرزه های بزرگ قرار گرفته است. وجود شبکه شتابنگاری با تعداد بیش از 50 ایستگاه شتابنگاری در گستره شهر تهران و بیش از 80 ایستگاه در محدوده استان تهران امکان بهره گیری از این شبکه برای سامانه هشدار سریع را فراهم می کند. توزیع ایستگاههای این شبکه چنان است که کل گستره شهری و بر روی پهنه گسلهای فعال پیرامون تهران و کرج  را پوشش می دهد.

شهر تهران یکی از کلان شهرهایی است که در نزدیکی و برروی  پهنه های با خطر بالا برای رخداد زمین لرزه های بزرگ قرار گرفته است. در فصل حاضر ابتدا وضعیت گستره شهر تهران و کرج از دیدی لرزه زمین ساخت توضیح داده شده است و مراحل مطالعه تشریح شده است. در این یادداشت با توجه به وضع کنونی تهران نگاهی به آینده تهران با چشم انداز وضع آینده مطلوب، نیاز هایی که برای این کلان شهر باید تامین شود و واقع بینی نسبت به مشکلات تهران با نگاه به راه حل های کاهش مشکل از دید ریسک زلزله، بیاندازیم. پس از تاجگذاری آقا محمد خان قاجار در نوروز 1175 شمسی (مارس 1796 میلادی) در کاخی در محل همین کاخ گلستان کنونی ساخته بود، تهران پایتخت ایران بوده است. ظاهرا دلیل انتخاب تهران نزدیکی به نواحی استقرار ایل قاجار در منطقه گرگان بود، و آقا محمد خان ابتدا در مارس 1779 پس از مرگ کریمخان زند خود را از شیراز به تهران رساند تا مدعی سلطنت شود. وی تمام 17 سال بعد از آن را به جنگ وستیز با بازماندگان خاندانهای زند و افشار گذراند تا بالاخره در تهران تاجگذاری کند. بنابراین تعیین محل اولیه تهران به عنوان پایتخت و در نهایت استقرا حکومت در آن صرفا به دلایل راهبردی و نظامی صورت گرفته و بدیهی است که در مخیله پادشاهان قاجار هم نمی گنجید که اولا روزی تهران به این بزرگی و گستردگی شود و همچنین یکی از چالش ها مهم و چند گانه شهر تهران مساله ریسک زلزله باشد. ولی اکنون  ماییم و تهران به عنوان کلانشهری با ریسک بالای زلزله در 216 نوروز پس از نوروزی که آقا محمد خان در تهران تاجگذاری کرد! درکتاب  حاضر تلاش می شود به 216 سال بعد – یعنی حتی الامکان به نوروز 1607 هجری شمسی -نگاه کنیم!.

قرارگیری جایگاه شهر تهران از دیدگاه موقعیت گستره شهری

 تهران در منطقه مرز شمالی ایران مرکزی  در ناحیه ای که از دیدگاه اب-زمین شناسی در مرز منطقه خشک واقع است، در هر نوع توسعه ای نیازمند جذب منابع وسیع آب سطحی و زیر زمینی است. سدهای لار، کرج و لتیان سدهائی بوده اند که بخشی از هدف دولتهای قبلی ایران از احداثشان تامین آب مصرفی تهران بوده است. این منابع آب  در صورت هدایت به تهران و شهرهای اقماری پیرامون آن دیگر در دسترس حوزه های قبلی نخواهند بود. منطقه دشت قزوین که یکی از حاصلخیزترین دشتهای اطراف تهران بوده است، با احداث سدکرج دچار تنگنای شدید از نظر آب گردید. در واقع یکی از دلایل خشک شدن بیشتر گستره دشت قزوین تامین آب تهران بوده است. این موضوع منطقه شمالی کشور را از یکی از مهمترین منابع تامین غذای خود - از طریق کشاورزی و زیر کشت رفتن زمینهای این منطقه- محروم کرد. این برای تامین آب شهرهای جدید که به سرعت در حال احداث هستند - از جمله مناطق بیست و دو تهران که هفت منطقه - عمدتا در پهنه غربی شهر - در سالهای اخیر به آن افزوده شده است، به شدت مطرح است. 

انتخاب محل دیگری برای پایتخت ایران، برای مناسب سازی شهر تهران به عنوان یک سکونتگاه شهری مدرن

یکی از راههای مناسب سازی شهر تهران برای مناسب سازی شهر به عنوان شهری با ریسک کمتر زلزله، انتخاب محل و ساخت پایتخت جدیدی برای ایران است. ملاحظات گوناگون جاهای گوناگونی از ایران کمتر از خطرهای طبیعی نظیر زلزله و سیل هستند و منابع طبیعی قابل استفاده صحیح بیشتر در دسترس است – به ویژه در پهنه نوار سنندج – سیرجان (مثلا ناحیه ای در نزدیکی گلپایگان یا ملایر ) می توان ناحیه ای را که از نظر دسترسی، آب و هوا، آب زیرزمینی، امنیت و آسایش برای نسلهای بعدی مناسب باشد انتخاب نمود. این شهر جدید باید مرکز اداری و حکومتی و همچنین مرکز علم و فناوری های پیشرفته و شایسته مرکزیت برای غرب آسیا در آینده باشد. با ایجاد این پایتخت جدید کاهش جمعیت و سپس ایجاد ثبات در جمعیت کلانشهر تهران به عنوان یک راهبرد کاهش ریسک باید مورد توجه قرار گیرد.